شناسایی کارکردهای معناگرایانه تزئینات گچبری چله‌خانه خانقاه بایزید بسطامی شبنم حقیق نژاد
نویسندگان
چکیده مقاله:
در معماری اسلامی تزئین و آرایش بنا جزء لاینفک ساختمان محسوب می‌شود. حضور بارز آرایه‌هایی چون خط نگاره‌ها، نقوش گیاهی و طرح‌های هندسی، ماهیت فرعی هنر اسلامی را تشکیل می‌دهد. آرایه‌های گچی نیز از آذین‌های هنر و معماری اسلامی هستند اما این هنر بار محتوایی بالایی داشته و علاوه بر زیبایی، جهت انتقال پیام‌های معناگرایانه کاربرد داشته‌اند. مقبره بایزید بسطامی از مجموعه‌های تاریخی شهر شاهرود است که در دوران قبل از سلجوقی ساخته شده است و در دوره‌های مختلف تاریخی مرمت و گسترش شده است. تزئینات گجبری چله‌خانه از طرح‌های هندسی تشکیل شده‌اند که دیوارها، طاقها و محراب را پوشش میدهند. هدف از این پژوهش مطالعه و شناسایی طرح‌های هندسی و تزیینات چله‌خانه بایزد بسطامی است و در پی پاسخ دهی به این سوال است که در تزئینات گچبری چله‌خانه از چه نوع نقوش و خط نوشته‌ها استفاده شده است؟ و همچنین کارکردهای معناشناسانه این تزیینات در چه بخشهایی از بنا و در چه انواعی ظاهر شده اند؟ و در نهایت انواع نقش مایه‌های به کار گرفته شده در چله‌خانه کدامند؟ بدین لحاظ پس از گردآوری اطلاعات به صورت میدانی و کتابخانه ای، داده‌های بدست آمده به روش توصیفی- تحلیلی مورد بحث قرار گرفته‌اند. مطالعه نقش‌مایه‌ها نشان داد که در گچبری‌های چله‌خانه گره‌ها برای تزئین و پوشاندن فضای داخلی طاقنما و دیوارهای بنا استفاده شده‌اند و گره‌ها با عناصر گیاهی(اسلیمی و ختایی) تلفیق شده و یا در کنار آن‌ها به صورت توأمان وجود دارد که این عامل از ویژگی‌های بارز آرایه‌های هندسی محراب‌های گچبری دوره ایلخانی به شمار می‌رود. طراحی کتیبه در چله‌خانه حاصل ترکیب عناصر متعددی است که در ترکیب و اتصالات آن از گره‌های ترئینی میانی، انتهای تزئینی حروف، تزئینات ساقه‌ها و طرح‌های گیاهی، تزئینات ریز نقش‌های متنوع استفاده شده است. اما در کارکرد معناگرایانه این نقش و تزیینات مشخص گردید که گچبری‌ها، اسلیمی و اعداد مقدس و کتیبه‌های موجود در این بنا همه در جهت ایجاد رابطه معنایی بین عناصر کالبدی و غیر کالبدی در جهت ایجاد مفاهیم عرفانی اسلامی جهت فراهم آمدن شرایط مناسب برای خلوت نشینی سالکان بوده است.
منابع مشابه
سیمای بایزید بسطامی در کشف المحجوب
کشف المحجوب هجویری، قدیمی ترین کتاب موجود در موضوع تصوف و از ذخایر ارزشمند ادب فارسی و عرفان ایرانی است که متضمن مطالب مهمی در خصوص تصوف و متصوفه تا روزگار مولف می باشد. یکی از عرفای بزرگی که در ضمن مطالب گوناگون این کتاب به نوعی از اقوال و احوال و حکایات مربوط به آن سخن رفته، بایزید بسطامی است. بایزید که از نامداران و چهره های تابناک عرفان ایرانی ـ اسلامی محسوب می شود سخت مورد توجه هجویری بود...
متن کاملبایزید بسطامی در شبه قاره ی هند
اندیشه‌های بایزید را نخستین بار هجویری، در قرن پنجم هجری در شبه قاره منتشر کرد. پس از آن سلسله‌های صوفیه ی هند مثل سهروردیه و چشتیه و نقشبندیه و شطاریه و قادریه هر یک به نوعی از اندیشه‌های بایزید تأثیر پذیرفتند و برخی از آن ها، بایزید را در سلسله ی سند خود جای دادند. مهمترین مسأله ی صوفیان شبه قاره در قبال بایزید، شطحیات او بود. هجویری نخستین کسی است که به تفسیر و تبیین شطحیات بایزید در شبه قار...
متن کاملمؤلفههای زندگی معنادار از دیدگاه بایزید بسطامی
پرسش از معنای زندگی و تلاش برای پاسخ‌گویی به آن، یکی از مهمترین دغدغه‌های فکری آدمی از گذشته‌های دور تاکنون است؛ متفکران و اندیشمندان در مکتب‌ها و حوزه‌های مختلف به بررسی چیستی این پرسش و راه‌های رسیدن به آن پرداخته‌اند. عرفان اسلامی ـ ایرانی یکی از حوزه‌هایی است که به‌صورت ویژه به زندگی، هدف و راه‌های رسیدن به آن توجه داشته است؛ البته در حوزه‌های دیگر، به این موضوع کمتر توجه شده است؛ اما با ت...
متن کاملجلوههای سوررئالیسم در میراث عرفانی بایزید بسطامی و ابوالحسن خرقانی
چکیده: با مطالعۀ مبانی و زمینه‌های پیدایش مکاتب ادبی غرب و ادبیات مشرق‌زمین قرابت‌هایی میان این دو یافت می‌شود که نشان می‌دهد بسیاری از این مکتب‌ها قرن‌ها پیش از پیدایش رسمی خود در اروپا، نمودهایی در ادب فارسی داشته‌اند. مکتب سوررئالیسم که تشابهات بسیاری میان مؤلفه‌های آن و خط فکری و زبان عارفان ایرانی همچون بایزید بسطامی، شیخ‌ابوالحسن خرقانی، عین‌القضات همدانی، روزبهان بقلی، بهاءولد، مولانا جل...
متن کاملطراحی مجموعه یادمانی بایزید بسطامی
شهر بسطام نگینی در ایالت کومش؛ که با دارا بودن سبقه غنی تاریخی و عرفانی به یکی از قطبهای گردشگری کشور تبدیل شده است. این شهر هرساله بخاطر وجود فضاهای فاخر معماری(مجموعه تاریخی بسطام، دیوار ارک و ...) و همچنین مزار بایزید بسطامی عارف بزرگ قرن 2و3 ه.ق، پذیرای خیل عظیمی از گردشگران داخلی و خارجی میباشد. اما هم اکنون علی رغم وجود تمام این قابلیتها، یک گسست و فاصله(گپ) زمانی و مکانی در بین این بافت ...
15 صفحه اولمنابع من
با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید
ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده{@ msg_add @}
عنوان ژورنال
دوره 13 شماره 47
صفحات 0- 0
تاریخ انتشار 2018-10-23
با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.
کلمات کلیدی
میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com
copyright © 2015-2023